Schöner Flueche
De Mondartautor Béla Rothenbühler erklärt, wi me of schwiizertütsch schön ond rechtig fluecht. Erschti Lekzion: huere (chliigschrebe).
Béla Rothenbühler — 03/21/22, 10:38 AM
(Illustration: Nicole Brugger)
Mer fluechid jo no gärn. Mer schwiitzertütsch-schprochige Schwiizer*inne, mer send jo berüehmt ond beröchtigt förne derbi Usdrockswiis. För all di dräckige Föll- ond Verschterchigswörter ond die Flüech voller Frikativ, wo fasch scho luutmolerisch e Wuet chönnd usdröcken wie e keneren andere Schproch. Ond das esch jo kes Problem, das Flueche. Dasch meh sone schprochlechli Äigehäit.
S Problem esch eher, dass es för das ke Rechtlinie get; s Problem esch, dass äim niemer do säit, wime schön ond rechtig fluecht. Dasch — bes of nes paar roti Linie, wie, dasmes N-Wort jetz wörklech nöm sött säge — relativ e rächtsfräie Ruum, das Flueche. Wie söll me sech do taminomol orientiere?
Wärid d Schempfwörter s Gwörz vom Rede, wär Schwiitzertütsch rächt e deftigi Schproch. S Schwiizertütsche het sone Grondwörzi debii; mer redid do grondsätzlech dräckig. Das fot nome scho met de Verschterchigswörter aa. Ond met dene schtiigid mer ii i üses chliine Seminar.
Verschterchigswörter: Bruuchemer jo schtändig. Rüüdig fallt äim ii, das het mol röidig bedüütet, aso ofne Krätze-Befall aagschpellt. Ond au choge, chäibe, ond sogar s brave sehr hend urschprönglech öppis met verschedene Chrankhäits-Schtadie ztue gha, vode Ver-sehr-thäit bes zode Peschtliiche. Aber dasch jo noni so deftig. Näi, wos wörklech wörzig werd, gots nöm om Chrankhäite. Sondern om Sexarbet. Wel: S Lieblings-Verschterchigswort vode Lozärner*inne esch jo scho lang nöm rüüdig. Näi, dasch huere, semmer ehrlech. Huere Siech, huere Säich, aber au huere schön oder huere verliebt. So redid d Lüüt do. Redemer mol öber das.
Esch das ned es schprochlechs Chliimache vonere eh scho marginalisierte Groppe?
Zersch mol: S esch klar, dass das Wort e Sexarbäiterin bezäichnet. All die Psöido-Erklärige, dass das vo onghüür oder so chonnt, wo Si velecht mol ghört hend, send fertige Bullschet. Mer fendid jo — ond dasch e Satz zom Metschriibe — Wenn scho flueche, denn bitte au ehrlech sii.
Jetz esch d Folgefrog natürlech: Dasch jo e Pejorativ förne Proschtituierti, das huere. Sött me das denn no bruuche? Esch das ned chli wis N-Wort: Es schprochlechs Chliimache vonere eh scho marginalisierte Groppe?
Me esch versuecht z säge: Jo. Got äigentlech gar ned. Sött me äigentlech nömme bruuche, das huere. Wel, ond dasch no sone Merksatz: Schöns ond rechtigs Flueche ziilt ned of die Schwechere, sondern emmer of die Privilegierte.
Fluch- und Mundartexperte Béla Rothenbühler.
Aber s esch ebe alles chli komplexer. Wel das esch jo kes Schempfwort, das huere. Ämo wenns chliigschreben esch. Denn esch das es Verschterchigswort, ond ke Beläidigong. Ond wi alli Verschterchigswörter esch das as Provokazion gmäint. Au sehr esch jo mol provokativ gsi. Jedi Generazion het weder anderi, nöii Verschterchigswörter, emmer provokatiiveri.
Dasch so chli d Dünamik vode Sach. Ond gliichziitig nötzid die sech eben au mega schnell weder ab. Mega esch jo zom Biischpel au scho lang weder verbii. Nome huere ned, huere het sech äifach huere lang ghebt, wel das provokativ bbleben esch. Proschtituzion esch nie onproblematisch worde, näi, das bliibt för di ganz Gsellschaft en onaagnähmi Wohrhäit, dases d Proschtituzion get. Ond Verschterchigswörter mönd provoziere, dasch jo ebe genau d Idee dehender.
Säged Si huere ond mäinid Si das chranke huere Sischtem.
Üse Rotschlag esch drom: Bliibid Si debii ond sägid Si: huere guet, huere schön, huere Siech. Gliichziitig lönd Si s grossgschrebnige Huere lo sii ond sägid Si nie anere Frau so. S gliiche gelt natürlech för Hueresohn ond Hueretochter. Aber as Verschterchigswort daf huere wiiterhen eri Schproch chli wörze. Wel, klar: huere beschriibt e gsellschaftlechi Realität. Nämlech die, dasses Fraue get, wo mönd eri Körper verchaufe. Aber beschterchts die Realität au? Dasch doch d Frog. Ond das mos ebe ned sii. Das hangt ganz vo Ehnen ab.
Hebed Si das vor Auge, wenn Si huere benötzid: Beschwörid Si met dem Wort es Miliö ufe, wos äigentlech nöm döft gä, oder secher ned so, wis jetz esch. Denn fonkzioniert die Provokazion emmer no. Säged Si huere ond mäinid Si das chranke huere Sischtem. So, sovell för höt. Bes zom nöchschte Mol, wenns weder häisst: Schöner Flueche.
Béla Rothenbühler ist der Dramaturg des Luzerner Theaterkollektivs Fetter Vetter & Oma Hommage, Sänger der Band Mehltau, Fundraiser für Die Predigt sowie Vorstandsmitglied von Kultz. Sein Debütroman Provenzhauptschtadt erschien 2021 im Verlag Der gesunde Menschenversand. |
Dieser Artikel wurde produziert im Rahmen des «Innereien»-Kulturprojektes der Albert Koechlin Stiftung. Hier erfährst du mehr darüber. Und hier geht es zur offiziellen Webseite: www.innereien.ch.